België

Na consolidatie van de resultaten van het eerste onderzoek uit 2009 en de inventaris, formuleerden deskundigen een reeks aanbevelingen die gericht waren op restaurants en werknemers.

Het doel van deze aanbevelingen was concreet en praktisch advies te bieden om beide doelgroepen te helpen gezondere voedingsgewoonten aan te nemen.

Hoewel sommige partners van plan waren om slechts één gemeenschappelijke Europese aanbeveling te hebben, besliste elk land om de aanbevelingen aan te passen aan zijn plaatselijke culturele gewoonten. Na verder overleg op nationaal niveau gingen de partners akkoord met zes gemeenschappelijke Europese aanbevelingen voor werknemers en één voor de restaurants.

• 1) Ik eet minstens 5 porties fruit en groenten per dag:
  • Kies indien mogelijk voor lokaal geteelde seizoensproducten.
  • Eén portie = +- 80 g = +- een handvol.
• 2) Ik eet tijdens elke maaltijd zetmeelrijke voedingsproducten:
  • Eet verschillende graansoorten: volle rijst, pasta, bulgur, quinoa, maïs en griesmeel. Geef de voorkeur aan gezonde bereidingswijzen.
• 3) Ik proef van het eten voordat ik zout toevoeg:
  • Voeg geen zout toe aan het kokende water
  • Kruid de voeding met andere smaakmakers zoals kruiden of specerijen.
• 4) Op sommige dagen kan ik zonder vlees koken:
  • Vervang vlees door andere eiwitten zoals quorn, tofoe, vis, eieren, enz. Kies voor wit en mager vlees.
• 5) Ik eet een of twee keer per week vis:
  • Eet vette vissoorten zoals zalm, sardienen, anchovis en makreel en bereid ze met gezonde bereidingswijzen.
• 6) Ik drink 1,5 liter water per dag, wat ongeveer overeenkomt met 8-10 glazen water.
  • Beperk het gebruik van thee en koffie tot een of twee kopjes per dag, en voeg bij voorkeur geen suiker toe.
  • Beperk het gebruik van alcohol en frisdrank.
• 7) Ik beperk het gebruik van vet en geef voorkeur aan plantaardige oliën:
  • Gebruik bij voorkeur plantaardige oliën zoals olijfolie of arachideolie om te koken en raapzaad-, zonnebloem-, kastanje-, sesam- en sojaolie voor koude bereidingen.
  • Vermijd sauzen gemaakt van boter of room en kies voor alternatieven op basis van melk, lichte room en yoghurt.
• 8) Ik eet twee zuivelproducten per dag, liefst met weinig vet:
  • Kies voor melk, verse kaas en desserts op basis van yoghurt. Andere kazen moeten met mate gegeten worden. Vervang zuivelproducten door eiwitrijke sojaproducten.
• 9) Ik eet lekkernijen enkel bij speciale gelegenheden:
  • Alcohol - bijvoorbeeld wijn en bier - frisdranken, koekjes, cakes en zoetigheden moeten met mate worden gebruikt.
• 10) Ik verkies bereidingswijzen zoals stomen, braden, of frituren in een antiaanbakpan:
  • Vermijd zo veel mogelijk gefrituurde voeding en ander vetrijk voedsel.

En ... ik beweeg minstens 30 minuten per dag!

De communicatiecampagne ging officieel van start in oktober 2009 met een roadshow in de zes deelnemende landen. Een dubbeldeksbus voorzien van de FOOD-kleuren toerde door de hoofdstad van elk van de zes landen van de projectfase. De reis begon in Parijs en werd voortgezet in Brussel, Stockholm, Praag, Milaan en tot slot in Madrid. Op deze eendagse tussenstops konden de partners de eerste ontworpen hulpmiddelen voorstellen en de doelstellingen en acties van het project toelichten.

De FOOD-bus hield twee dagen halt in Brussel, op 7 en 8 oktober 2009.

In het hart van de Europese wijk, op een populair plein, werden de werknemers en restauranthouders uitgenodigd om:

• de nationale gidsen met de 10 aanbevelingen mee te nemen;
• gezonde gerechten te proeven na culinaire demonstraties;
• een vragenronde met voedingsdeskundigen te houden;
• een jas van 10 kg aan te trekken om te tonen wat de impact van overgewicht is.

Veel groepen namen deel aan de FOOD-seminars georganiseerd door Nutri-Challenge.

In 2010 werd een tweede onderzoek uitgevoerd in een poging om de eerste fase van het project en het succes van de middelen te evalueren. Op dat moment had het project veel van zijn doelen bereikt. In elk land werden voedingsadviezen voor zowel de restaurants als de werknemers geformuleerd, en in elk land werden er gedurende het hele project communicatiemiddelen ontwikkeld. In de 28 maanden dat het project liep werden er meer dan 100 communciatie-initiatieven geïntroduceerd en geïmplementeerd. Het populairst was de website, die meer dan 66.600 keer werd bezocht tussen februari 2009 en mei 2011.

Naar schatting hadden de boodschappen van het project na 28 maanden zo’n vier miljoen werknemers en 195.000 restaurants bereikt.

De evaluatoren wezen erop dat er verschillende problemen met betrekking tot de onderzoeksenquêtes aanwezig waren. Vooral de enquêtes bleken erg lang te zijn omdat verschillende soorten nationale interventies moesten worden beoordeeld, wat mogelijk resulteerde in een lager responspercentage.

De resultaten en effecten op Europees niveau werden onderzocht door het onderzoekscentrum van het Institut Paul Bocuse.

De vragenlijsten hebben een minimum van 52.000 werknemers bereikt. Het is moeilijk te zeggen op welke manier het project een invloed heeft uitgeoefend op de keuze van werknemers voor evenwichtige voeding, omdat de algemene doelstelling was om deze doelgroep te sensibiliseren en te informeren rond het maken van gezondere keuzes. Een belangrijk resultaat van het onderzoek uit 2010 was echter dat 59% van de werknemers voorstander waren voor gezond eten tijdens de lunchpauze, wat betekent dat dit een belangrijke doelgroep blijft.

Wat de restaurants betreft, werden minstens 5.000 bedrijven bereikt via de enquêtes. Erg positief was dat meer dan 1.760 restaurants na enkele maanden bij het FOOD-restaurantnetwerk waren aangesloten volgend op de nationale aanbevelingen, ondanks het feit dat de maatregelen die gericht waren op het restaurantpersoneel, vrij laat in het project tot stand kwamen. Dat kort tijdsbestek kon ook de erg slechte resultaten inzake het bewustzijn bij restaurants in het tweede onderzoek verklaren (slechts 10% van de respondenten waren bekend met de doelstellingen van het project). Uit de resultaten bleek echter dat 51% van hen de waarde inzagen van het serveren van gezonde maaltijden.

Daarom is de blijvende steun van programma’s zoals FOOD is nodig om de vraag naar dit soort voeding/maaltijden van de klanten verder te vergroten en het aantal restaurants die dit aanbieden, te doen toenemen.

Naast de ontwikkeling en implementatie van de vele acties en middelen en de uitbouw van het FOOD-restaurantnetwerk, heeft het project een succesvol partnerschap tussen de openbare en particuliere sector tot stand gebracht.

Resultaten werknemersenquête

Ruim een kwart van alle enquêterespondenten uit alle zes de landen waren Belgisch (1.615 respondenten, bijna vier keer zoveel als het responspercentage van de vorige ronde in 2009). Dat is het grootste responspercentage uit elk van de zes landen (België, Tsjechië, Frankrijk, Italië, Spanje, Zweden).
Minder dan de helft van alle werknemers die ondervraagd werden (het kleinste aanatl van alle landen) gaf aan een normaal gewicht te hebben. 37% van de respondenten (het grootste aantal van de zes landen) vonden zichzelf te zwaar.
De resultaten van de tweede enquëte stonden in contrast met de resultaten van de eerste enquête omdat ze het belang van de landspecifieke culturele context benadrukten.
Net zoals in alle andere landen betekende evenwichtige voeding voor de meerderheid van de werknemers "diverse voedingsmiddelen in een gematigde hoeveelheid en in een aangename omgeving". Een kleiner aantal respondenten koos voor de definitie "lekker eten en tegelijkertijd je gezondheid beschermen". Dat is een lichte wijziging ten opzichte van de resultaten van 2009, waarin beide definities bijna even vaak gekozen werden.
38% van de werknemers (vergeleken met 59,5% in 2009) kenden een programma dat gezonde of evenwichtige voeding promootte. 45% van degenen die er geen kenden, zou hierover graag meer informatie willen.

Figuur 5: attitude van werknemers ten aanzien van het veranderen van hun eetgewoonten

In de voorbije 12 maanden heeft 57% van de werknemers zijn manier van eten veranderd of overwogen om dat te doen. Van de 43% die antwoordden geen verandering te maken, gaf 14% aan dat ze de aanbevelingen voor gezond eten al opvolgden.

Over het algemeen gaven minder mensen aan een lunchpauze te nemen. 72% van de werknemers verklaarde elke dag een lunchpauze te nemen, vergeleken met 77,6% in 2009. Op dezelfde manier antwoordde 6% van de respondenten nooit een pauze te nemen, tegenover slechts 1,8% in 2009. De meeste werknemers die een lunchpauze nemen, kiezen er nog steeds voor om ofwel thuis te eten of hun eten mee te nemen van thuis.

Een van de redenen die de respondenten aangaven voor het thuis eten of het eten van zelfbereide maaltijden, was de prijs van uit eten gaan. Te weinig tijd om uit eten te gaan was een andere reden die 42% van de respondenten gaf, een stijging ten opzichte van de 31% in de vorige enquête. Het feit dat restaurantvoeding veel calorieën bevat, was de derde belangrijkste reden.

Net zoals de Italiaanse respondenten kiezen de Belgische werknemers die tijdens de lunchpauze op restaurant gaan, hun lunchplek op basis van de snelheid van de bediening, gevolgd door de prijs van de voeding. Een gevarieerd maaltijdaanbod en de voedingswaarde van de gerechten waren daarna de belangrijkste factoren. De keuze aan eten in het restaurant was toen nog de belangrijkste factor, ook al kozen iets minder respondenten ervoor dan in 2009, en 29,2% van de respondenten antwoordde "wat goed voor me is", tegenover 25,5% in 2009. In 2010 was de prijs echter beduidend belangrijker voor de respondenten.

Resultaten restaurantenquête

51 restaurants hebben de tweede enquête beantwoord, wat evenveel is als in 2009. Bijna twee derde van de respondenten waren mannen (het grootste aantal van alle zes de landen). 60,8% van de restaurants die aan de enquête deelnamen, bieden een speciaal lunchmenu aan.

De restauranthouders waren geïnteresseerd om hun kennis van gezond koken te vergroten. Ze hadden echter geen interesse om hun klanten voor te lichten en de werknemers waren evenmin vragende partij om informatie over voedingswaarden te geven in het restaurant.

De restauranthouders beweerden een groeiende interesse voor gezond eten te hebben vastgesteld bij hun klanten, hoewel dit verschijnsel niet significant genoeg was om hen ervan te overtuigen veranderingen aan te brengen in de gerechten die ze aanboden.

Het budget blijft het belangrijkste obstakel voor restaurants die hun bereidingswijzen willen veranderen. 15% van de restaurantshouders vindt dat ze al gezonde voeding aanbieden. 15% heeft in het voorbije jaar veranderingen aangebracht en 35% meer overweegt hun voedingsaanbod aan te passen. Die resultaten kunnen erop wijzen dat initiatieven die gericht zijn op restaurants, succesvol verandering teweegbrengen in de manier waarop restauranthouders over gezonde voeding denken.

Uit de resultaten van de tweede enquête blijkt dat Belgische werknemers steeds meer tijdsdruk ervaren tijdens de lunchpauze, en dat beïnvloedt hun gewoonten van het uit eten gaan. Minder werknemers nemen een lunchpauze en de meesten van hen nemen nog steeds eten van thuis mee naar kantoor. Ze beginnen echter na te denken over de gezondheid van hun voeding en verandering te brengen in hun eetgewoonten. Dat is ook een factor waarmee ze rekening houden wanneer ze het restaurant kiezen om te eten.

Positief was dat restauranthouders gemerkt hadden dat steeds meer mensen geïnteresseerd waren in gezonde voeding en dat ze hun kennis over gezond koken wilden vergroten.

Hopelijk blijft deze stijgende vraag naar gezonde voeding van werknemers verder toenemen en zal het fenomeen, zodra het merkbaar is, alle Belgische restauranthouders stimuleren om de aanbevelingen uit te voeren en de voeding die ze aanbieden te verbeteren.